Đảo chính quân sự: chuyện thường ngày ở Thổ

Một người ủng hộ chính phủ nằm chắn trước xe tăng để phản đối cuộc đảo chính - Ảnh: Reuters

Ngày 27-5-1960, 38 sĩ quan quân đội tiến hành lật đổ chính quyền và xử tử thủ tướng đương nhiệm lúc đó là Adnan Menderes. Tướng Cemal Gursel lên nắm quyền lực.

11 năm sau, ngày 12-3-1971, quân đội Thổ lại tiếp tục “lên tiếng” sau khi nền kinh tế nước này lạm phát lên đến gần 80%. Quân đội đã buộc thủ tướng Suleyman Demirel phải từ chức.

Đến ngày 12-9-1980, các sĩ quan quân đội Thổ Nhĩ Kỳ lại ra thông báo rằng họ đang thiết quân luật và giải tán chính phủ. Trong ba năm liền sau đó, đất nước này đặt dưới tình trạng quân quản, cho đến khi Kenan Evren được bổ nhiệm làm tổng thống mới.

Gần đây nhất, ngày 28-2-1997, một lần nữa quân đội Thổ Nhĩ Kỳ lại buộc thủ tướng đương nhiệm lúc đó, ông Necmettin Erbakan, phải từ chức để mở đường cho ông Mesut Yilmaz thành lập chính phủ mới…

Mỗi lần có những “cuộc bể dâu” có dính líu đến quân đội kể trên, đất nước cửa ngõ Á - Âu này phải trải qua những thiệt hại nặng nề. Chỉ đến khi ông Tayyip Erdogan lên nắm quyền, nền chính trị của Thổ Nhĩ Kỳ có vẻ “ổn định” hơn so với trước. Ông Erdogan trở thành thủ tướng năm 2002 và ngồi ở vị trí này 11 năm trước khi trở thành tổng thống trong cuộc bầu cử trực tiếp đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Erdogan và Đảng Công lý và phát triển (AK) của mình được sự hậu thuẫn của những người Hồi giáo bảo thủ, nhưng lại đối diện với những chỉ trích rất lớn từ các nước khác do việc ông dùng vũ lực trấn áp người có tiếng nói chỉ trích. Nhiều người cho rằng có lẽ những nguyên nhân sâu xa cho những bất ổn lần này nằm ở việc Thổ Nhĩ Kỳ đang thiếu một tư tưởng phát triển đúng đắn, trong khi tổng thống thì “hứa thật nhiều, thất hứa cũng thật nhiều”.

Ông Erdogan hứa đại diện cho tất cả những người dân Thổ Nhĩ Kỳ nhưng trên thực tế lại không phải vậy.

Ông hứa chấn chỉnh nền kinh tế, nhưng thực tế cho thấy sự bết bát, đồng tiền mất giá và một cơn khủng hoảng đang chập chờn trước mắt.

Ông hứa sẽ theo đuổi hòa bình, nhưng chính sách hiếu chiến của ông lại đang tách nước này ra khỏi các quốc gia Trung Đông và nhận lấy sự ghẻ lạnh từ các nước phương Tây.

Ông cũng nhiều lần khẳng định đảm bảo an ninh, nhưng những vụ đánh bom liên tiếp xảy ra thời gian gần đây...

Rõ ràng, sự bất ổn ở Thổ Nhĩ Kỳ đang làm cho các quốc gia châu Âu và Mỹ lo lắng bởi vị trí địa lý chiến lược và vai trò chính trị trọng yếu của nước này.

Nếu thế giới đang vận hành là một chuỗi xích, Thổ Nhĩ Kỳ hẳn sẽ là một mắt xích quan trọng để duy trì sự ổn định của châu Âu và khu vực Trung Đông. Mọi bất ổn ở xứ này sẽ là nỗi ám ảnh của lân bang và không mang lại bất cứ lợi ích nào cho các nước phương Tây.

Những người xuống đường ngăn đảo chính không hẳn vì ủng hộ các chính sách của Tổng thống Erdogan, mà bởi vì người dân Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ vị tổng thống dân cử đầu tiên.

Thực ra bảo vệ quyền dân cử là bảo vệ chính tiếng nói thông qua các lá phiếu bầu, phản đối sự vô pháp. Hơn ai hết, chính người dân Thổ Nhĩ Kỳ đã thấm thía và chán ngán sự độc tài từ các chính quyền quân sự.

Người dân thể hiện thái độ tức giận đối với những binh sĩ tham gia đảo chính đã đầu hàng tại thủ đô Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ - Ảnh: Reuters