Đã đến lúc loại phim dở

Phóng to

Nhà có 5 nàng tiên - một trong 23 phim tranh giải ở hạng mục phim truyện của LHP VN lần thứ 18 - Ảnh tư liệu

Kỳ nào cũng thế, danh sách giám khảo luôn ở trong tình trạng “bưng bít”. Chắc có lẽ chỉ ở VN mới xảy ra tình trạng này. Các LHP trên thế giới đều công bố danh sách giám khảo từ rất sớm, khoảng ba - bốn tháng trước khi liên hoan diễn ra. Ví như LHP Cannes năm nay, dù diễn ra vào tháng 5 nhưng đầu tháng 2 đã công bố chủ tịch là đạo diễn và nhà sản xuất lừng danh Hollywood Steven Spielberg. LHP Venice diễn ra vào tháng 9 nhưng đã tuyên bố chọn đạo diễn người Ý Bernardo Bertolucci làm chủ tịch ban giám khảo từ tháng 5. Tức là giám khảo được chọn trước khi công bố danh sách phim tranh giải trước vài tháng.

Công bố danh tính giám khảo chậm là không hay

Tại cuộc họp báo đầu tiên về LHP VN lần thứ 18 hồi cuối tháng 8-2013, vấn đề giám khảo đã được đề cập. Khi đó cục trưởng Cục Điện ảnh thông báo rằng danh sách giám khảo phải tới cuối tháng 9 mới có thể công bố. Tuy nhiên, tới thời điểm này danh tính các vị giám khảo vốn được coi là những người quyết định gu chấm và giải thưởng vẫn trong vòng bí mật. Dự kiến quyết định thành lập ban giám khảo chỉ có khoảng một tuần trước khi liên hoan diễn ra tại Quảng Ninh (từ ngày 11 đến 16-10).

Đề cập đến chuyện giám khảo, đạo diễn Phan Đăng Di - người từng đi nhiều LHP quốc tế - nêu quan điểm: “Không có gì không thể không công khai. Với các LHP trên thế giới, vì có rất nhiều nơi gửi phim về nên họ không lo lắng chuyện thiên vị bởi giám khảo là hội đồng uy tín đến từ khắp thế giới. Thành phần giám khảo là đẳng cấp của LHP bởi mời được người giỏi là bảo chứng cho LHP ấy, để mọi người gửi phim tham dự. Ví dụ như tôi, nếu gửi phim tới một LHP mà biết có đạo diễn lớn làm giám khảo thì sẽ cảm thấy tự hào lây”.

Ở VN lại khác, do làng điện ảnh quanh quẩn chỉ chừng ấy gương mặt và nếu ai có phim tham gia thì không được mời làm giám khảo, nên quanh đi quẩn lại là vài ba gương mặt cũ thay nhau vị trí này. Đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn - người từng làm giám khảo - thừa nhận: “Anh em làm giám khảo là bạn bè với những người có phim tham dự, thậm chí là đàn anh của mình. Anh em quen biết nhau, thậm chí cùng hãng, gặp nhau hằng ngày”. Ông cũng thừa nhận nhiều khi nhận lời làm giám khảo vẫn phải “kín bưng” vì sợ bất tiện. Chính vì lý do này mà danh sách giám khảo luôn giữ kín đến sát sự kiện để tránh sự bất tiện cho giám khảo lẫn ban tổ chức. Tuy nhiên, đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn vẫn cho rằng yêu cầu công bố giám khảo sớm là quan trọng và làm nên uy tín của LHP. Việc công bố chậm không hay nhưng đó là cách xử lý tình thế.

Dù theo thông tin hành lang đã có vài gương mặt bắn tin được mời nhưng dư luận vẫn cứ phải đoán già đoán non danh tính của các vị giám khảo, còn các đạo diễn có phim tham dự thì phải dò hỏi “tung tích” các vị giám khảo có quyền quyết định số phận các phim của mình.

Cần khôi phục việc sàng lọc phim

Cùng với thành phần giám khảo, chuyện phim tham dự - chủ yếu hạng mục phim truyện điện ảnh - luôn được quan tâm nhất. Năm nay LHP 18 thu hút số phim nhiều kỷ lục: 23 phim (trong khi kỳ liên hoan trước chỉ có 17 phim). Đó là chưa kể còn chừng hơn chục phim nữa đã sản xuất và công chiếu nhưng từ chối đi liên hoan như: Mỹ nhân kế, Ngôi nhà trong hẻm, Lời nguyền huyết ngải, Lọ lem Sài Gòn, Nàng men chàng bóng... Nếu tất cả các phim được sản xuất, cấp phép và trình chiếu trong thời gian từ sau kỳ LHP trước (tháng 12-2011) đến thời điểm 5-9 cùng dự thi thì chắc chắn LHP VN 18 sẽ lập kỷ lục về lượng phim tham dự.

Song vấn đề số lượng đi ngược với chất lượng cũng đang là vấn đề được đặt ra trước thềm LHP lần này bởi sự áp đảo của những phim có chất lượng thấp.

Lâu nay người ta vẫn hiểu rằng chỉ có những phim hay mới được chọn đi liên hoan. Đó là lý do thời điểm các LHP công bố danh sách phim tranh giải đều được chờ đợi. Thậm chí, nhiều phim dù không đoạt giải tại các liên hoan nhưng luôn tự hào thông báo đã được LHP nào tuyển chọn như một sự khẳng định về chất lượng. Trong khi đó tại LHP VN, do đặc thù riêng nên chỉ dừng ở việc “tổng kết” lại những bộ phim được sản xuất trong khoảng thời gian giữa hai liên hoan và chủ yếu mang tính hội hè là chính.

Cũng vì lý do này nên các phim chỉ cần đảm bảo được sản xuất trong thời gian quy định, không cần đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng hay nghề nghiệp nào, cứ muốn tham gia thì làm hồ sơ đăng ký. Vì thế mới xảy ra việc phim tham dự thì đông nhưng chất lượng lại không cao bởi có nhiều phim kém.

Tại các LHP nước ngoài, muốn lọt vào vòng tranh giải chính thức đều phải qua vòng loại. Thậm chí các LHP đều có người tuyển chọn trước để loại bỏ những phim không đạt tiêu chuẩn chất lượng của LHP. LHP VN khó có thể làm như thế nhưng do hiện tại lượng phim nội sản xuất mỗi năm đã tăng lên nên đã đến lúc phải nghĩ đến việc loại bớt những phim không đạt tiêu chuẩn tối thiểu của một tác phẩm điện ảnh. Đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn cho rằng với lượng phim sản xuất mỗi năm tăng cao như hiện nay thì cần phải khôi phục việc sàng lọc phim như trước đây. Ví dụ một hãng sản xuất ba phim một năm thì chỉ được chọn một phim xuất sắc nhất gửi đi. Thêm vào đó ban tổ chức LHP phải có người sơ tuyển để các phim tranh giải có sự đồng đều nhất định về chất lượng.

Đã đến lúc LHP VN cần thay đổi để khỏi “hạ giá” chính mình.