Cứ có DHA là thông minh?

Phóng to

Dạo quanh một vòng trên thị trường, người tiêu dùng có thể dễ dàng bắt gặp thành phần DHA trong khá nhiều sản phẩm thức ăn như mì gói, xúc xích, bánh flan, thậm chí cả trong dầu ăn. Những sản phẩm được gắn thêm thành phần DHA đều được nâng lên một bậc thành "sản phẩm dinh dưỡng", giá cả cũng cao hơn so với sản phẩm cùng nhóm hàng khác.

Trên bao bì loại mì gói nhãn hiệu Thần Đồng của Omachi quảng cáo "Mì dinh dưỡng có DHA" cho trẻ thông minh hơn với lượng DHA có trong gói mì 60g bằng lượng DHA cung cấp trong 200ml sữa tiệt trùng thông minh. Dù trọng lượng chỉ có 60g nhưng mì Thần Đồng có giá đến 5.000 đồng/gói, trong khi các gói mì thông thường bình quân 75-85g chỉ 3.000-4.000 đồng.

Tương tự, xúc xích dinh dưỡng bò "3 trong 1" của Vissan ghi trên bao bì có protein - DHA - chất xơ có giá 15.000 đồng/5 cây, cao hơn gần gấp rưỡi so với các sản phẩm khác.

Trong bánh flan của Hoàng Hương cũng ghi thêm thành phần DHA+ bên cạnh các thành phần trứng, sữa, đường... Ngay cả một sản phẩm dầu ăn của trẻ em cũng được quảng cáo là có thành phần DHA. Những sản phẩm dinh dưỡng này khá được các bậc phụ huynh chuộng để mua cho trẻ nhỏ.

DHA là gì?

DHA là tên viết tắt của Docosa Hexaenoic Acid, một acid béo thuộc nhóm omega-3. Người dân mình đã quen với omega-3 nhờ xem quảng cáo nhưng nhiều người không biết nó là "mẹ ruột" của DHA. Khi phân tích cấu trúc của não, các nhà khoa học thấy nó nằm trong thành phần cấu trúc màng tế bào thần kinh, họ gọi DHA là "gạch xây cho não người". DHA chiếm tỉ lệ rất cao trong chất xám (tạo ra sự thông minh) của não và trong võng mạc (tổng chỉ huy sự nhìn của mắt). DHA tạo ra độ nhạy của các neuron thần kinh, giúp dẫn truyền thông tin nhanh và chính xác.

Thật ra trẻ phải được cung cấp DHA ngay từ khi còn trong bụng mẹ. Khi mang thai các bà mẹ cần ăn nhiều cá (cá ba sa, cá ngừ, cá thu và dầu thực vật), đây là nguồn omega-3 thiên nhiên quan trọng giúp đưa DHA vào bào thai. Khi trẻ ra đời nếu được bú mẹ thì nguồn DHA trong sữa mẹ sẽ giúp trẻ phát triển trí tuệ tốt hơn rất nhiều so với việc bổ sung từ các nguồn khác, vì cơ thể trẻ không có khả năng chuyển từ tiền tố DHA thành DHA. Đó là lý do các nhà khoa học khuyên các bà mẹ nên cho con bú. Họ cũng đúc kết rằng thiên tài trong các thế kỷ vừa qua đều không bú sữa bò mà được bú mẹ tới 24 tháng!

Thiếu DHA trẻ sẽ có chỉ số thông minh thấp. Một nghiên cứu tại Mỹ theo dõi trẻ từ lúc mới sinh đến 8-9 tuổi thấy trẻ được bú mẹ và ăn đủ DHA có chỉ số thông minh cao hơn 8,3 điểm so với trẻ bú sữa bò và không cung cấp đủ DHA.

Với người lớn, DHA có tác dụng bảo vệ tim mạch do làm giảm cholesterol và triglycerid máu. DHA liều cao còn có khả năng ức chế và tiêu diệt tế bào ung thư trên thực nghiệm. Tuy nhiên đối với người thường xuyên làm bạn với rượu, bia thì chất cồn làm giảm hấp thụ DHA nên đa số các "bợm" sẽ bị suy thoái tế bào thần kinh, sa sút trí tuệ sớm hơn người bình thường.

"Bài ca" DHA sẽ làm nhiều người lầm rằng suốt ngày ta phải dùng DHA. Sữa bò được cộng thêm DHA không thể tốt bằng sữa mẹ bởi "mẹ” và "bò” là hai động vật hoàn toàn khác biệt về nòi giống và đẳng cấp. Tất nhiên, trẻ vẫn cần uống sữa để bổ sung canxi và dưỡng chất, bởi sữa là chất năng lượng cao nhưng các bà mẹ đừng quên nguồn thực phẩm dồi dào khác.

Mới đây một công ty có sáng kiển bổ sung DHA trong mì ăn liền. Chả hiểu quy trình sản xuất với nhiệt độ sấy đến chín sợi mì có làm sản phẩm dầu chứa omega-3 trong đó tạo ra các aldehyde, ketone gây độc cho cơ thể hay không? Một điểm cần lưu ý nữa là DHA là acid béo chưa no có tới sáu nối đôi, lại có tính oxy hóa rất mạnh. Khi chúng được chuyển hóa trong cơ thể, đặc biệt là khi đốt cháy thành năng lượng, sẽ làm tăng các gốc tự do, nguyên nhân của sự lão hóa, xơ vữa động mạch, thiếu máu...

Vì vậy mặt trái của bổ sung DHA cần phải cân nhắc. Nếu chúng ta đa dạng hóa thực phẩm để bữa ăn có đủ màu sắc thì vừa cung cấp đủ DHA vừa có mặt của các chất chống oxy hóa thiên nhiên mới hợp lẽ dưỡng sinh của khoa học và của trời đất.

Sữa và trí thông minh của trẻ

Phóng to

Các loại thực phẩm có DHA (bánh flan, mì gói dinh dưỡng, xúc xích, sữa) được bán tại các siêu thị - Ảnh: T.T.D.

Theo TS Huỳnh Văn Sơn, tâm lý tiêu dùng của các bà mẹ đang có vấn đề. Họ không những bị vật vã trước một rừng quảng cáo mà bản thân cũng quan niệm sai về "trí thông minh". "Không chỉ cho trẻ uống sữa, ăn cái này cái kia vào thì mới giúp trẻ thông minh mà phải tạo cho trẻ một môi trường tốt, giáo dục đúng cách" - ông Sơn nói.

Thực tế cho thấy hầu hết các nhãn hiệu sữa ngoại đắt tiền hay các sản phẩm của những công ty uy tín trong nước đều cho thấy chất lượng, thành phần công thức sữa với hàm lượng các chất dinh dưỡng cơ bản và các dưỡng chất thông minh bổ sung như DHA, ARA, choline... là gần như tương đương nhau. Yếu tố cơ địa của trẻ mới quyết định loại sữa nào phù hợp chứ không phải giá mắc hay rẻ.

Khoa học cũng đã chứng minh trí thông minh của con người có nguồn gốc và chịu sự tác động bởi nhiều yếu tố như gen di truyền, môi trường, khả năng tự khám phá trong bản thân của trẻ... Nhiều bậc phụ huynh vì thương con nên dù sữa có đắt mấy cũng cố gắng mua cho con mình uống để thông mình bằng con người ta!

Qua khảo sát, ông Trần Ngọc Dũng - chuyên viên nghiên cứu thị trường của Công ty FTA - cho biết các bà mẹ dù thuộc loại thu nhập nào cũng đều có khuynh hướng chọn sữa đắt tiền nhất và được quảng cáo có bổ sung nhiều dưỡng chất thông minh cho con, vì họ tin những loại sữa đắt tiền sẽ giúp con họ thông minh, khỏe mạnh, có chỉ số IQ, EQ cao.

Tuy nhiên, theo bác sĩ Đào Thị Yến Thủy - Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM, các bà mẹ trong việc lựa chọn sữa cho bé phải căn cứ vào yếu tố dinh dưỡng cơ bản chứ không phải dựa vào các thành phần bổ sung. Vì nếu không cung cấp đủ chất dinh dưỡng thì trẻ sẽ trở nên ốm yếu, dễ bệnh vặt và sẽ không phát triển một cách toàn diện được.