Có người bạn đợi ta trên kệ sách

Phóng to

Giáo sư Ngô Bảo Châu - Ảnh: Hoài Linh

Vì lý do công việc tôi hay phải dọn nhà. Cứ mỗi lần lại phải mất một vài tháng thì ngôi nhà xa lạ mới trở nên thân thuộc.

Tôi để ý thấy thời điểm mà sự thân thuộc tăng đột biến là khi tôi lấy sách từ trong thùng mang xếp lên kệ. Lúc xếp sách lên kệ là lúc quá khứ của ta ùa vào không gian của hiện tại.

Tôi có rất nhiều sách. Có sách đã đọc, có sách đọc vài lần, có sách đọc một nửa, có quyển mới chỉ đọc vài trang. Nhưng mất quyển sách nào là tôi biết ngay. Và tôi rất ghét các bạn mượn sách mà quên trả, trong khi bản thân tôi cũng đôi khi giả quên.

Những quyển sách cũ hình thù xộc xệch vì thời gian là những quyển mà tôi cảm thấy gắn bó nhất. Quyển này từng vác sang Ấn Độ vào mùa mưa, trang giấy hút ẩm đến quăn queo, không bao giờ tìm lại được hình hài ban đầu.

Quyển này vì để cả tháng trên bàn làm việc ở tầng bốn tràn đầy ánh nắng trong ngôi nhà của bố mẹ tôi ở Hà Nội nên bìa đã phai màu. Nhìn những quyển sách úa đi với thời gian cũng thân thương như cha mẹ, người thân, bạn bè mỗi ngày một già.

Tôi không bao giờ viết hoặc bôi xanh bôi đỏ lên trang sách, cũng như không bao giờ làm xấu bạn bè của mình.

Cuộc sống của mỗi người bị hạn chế trong không gian và thời gian. Mỗi người chỉ có thể sống một cuộc sống, tại mỗi thời điểm chỉ có thể có một vị trí. Trang sách chính là cửa sổ mở sang những cuộc đời khác, những thế giới khác. Và cũng là chỗ để ánh sáng mặt trời rọi vào cuộc đời mình.

Đọc sách không chỉ để thỏa mãn cái ham muốn hiểu biết về vũ trụ và cuộc sống, mà còn là cách nuôi dưỡng sự ham muốn đó. Một câu hỏi được giải đáp sẽ mở ra hai câu hỏi mới cần được giải đáp và dắt tay ta đến những trang sách mới.

Không phải cái gì mình cũng tìm được trong sách, vì cuộc sống luôn rộng lớn hơn sách vở. Có những điều sách không dạy được ta, vì có chuyện nếu chưa được cuộc đời cho ăn đòn thì ta chưa hiểu. Cũng có những chuyện nói ra thành lời dễ hơn viết.

Nhưng ngược lại ta có thể học bằng đọc sách nhiều hơn ta tưởng. Nhiều chuyện khó nói ra bằng lời lắm. Quan hệ xã giao giữa con người với con người phải tuân theo một số quy định: cuộc sống hằng ngày của mỗi người đã đủ mệt mỏi, không nên hành hạ người khác về sự day dứt của bản thân mình. Khi nói, mình muốn người khác phải nghe ngay.

Khi viết, mình có thể để người ta đọc lúc nào cũng được. Chọn không đúng thời điểm, những thông điệp thiết tha nhất cũng trở nên lạc lõng. Lợi thế lớn nhất của sách là tính ổn định trong thời gian.

Sách là người bạn đặc biệt, lúc nào cũng sẵn sàng mở lòng với ta. Khi ta dọn nhà, bạn đi theo ta. Lúc nào bạn cũng đợi ta trên kệ sách.

(*) Triển lãm Hồ Chí Minh và học tập suốt đời do Bộ GD-ĐT, Bộ VH-TT&DL và Unesco Việt Nam phối hợp tổ chức đang diễn ra tại Hà Nội. Triển lãm sẽ tiếp tục diễn ra tại Cao Bằng, Nghệ An, TP.HCM và kéo dài đến tháng 12-2010.