Có một Hà Nội cũ còn ít người biết

Phóng to

Đầu phố Bắc Ninh (nay là phố Nguyễn Hữu Huân, Hà Nội)

Nhà nhiếp ảnh Nguyễn Duy Kiên sinh năm 1911, con một gia đình tư sản làm nghề bốc thuốc ở Hà Nội (thời đó, cũng chỉ những người có gia cảnh khá giả mới có thể theo đuổi được nhiếp ảnh - thứ nghệ thuật vẫn được coi là "đốt tiền" ác liệt bậc nhất nhì).

Là "người cùng thời" với những Võ An Ninh, Phạm Văn Mùi, Đỗ Huân..., nhưng sau khi vấp phải một "tai nạn nghề nghiệp", cái tên Nguyễn Duy Kiên hầu như không còn được nhắc đến. Qua nhiều biến động của cuộc đời ông, và phủ bụi thời gian, phần lớn tác phẩm của ông đã bị thất lạc. Đến nay, gia đình ông cùng nhà nhiếp ảnh Nguyễn Hữu Bảo và các cộng sự chỉ còn tìm thấy khoảng 200 bức.

Phóng to

Xem tử vi ngày Tết

Dù ông không được học qua một trường lớp nào nhưng tác phẩm của ông đều thể hiện tính chuyên nghiệp cao, được bố cục theo một "tỷ lệ vàng", nhiều bức đạt đến vẻ đẹp kinh điển.

Hà Nội năm 1946 là một bộ ảnh rất hiếm và đặc biệt quý giá của Nguyễn Duy Kiên, với hình ảnh một Hà Nội tan hoang của những ngày "tiêu thổ kháng chiến" đến nay ít có tài liệu bằng hình nào còn giữ lại được.

Phóng to

Đầu phố Bắc Ninh (nay là phố Nguyễn Hữu Huân, Hà Nội)

Một bộ ảnh rất quý nữa của Nguyễn Duy Kiên là hình ảnh những ngày tiếp quản thủ đô. Nhà nhiếp ảnh Hữu Bảo cho biết: "Với bức ảnh "Ngày giải phóng thủ đô", Nguyễn Duy Kiên không chỉ là một nghệ sĩ đi tìm cái đẹp, mà ở đây, nhà nhiếp ảnh đã vượt lên ở tầm vóc một nhà tư tưởng, một thư ký nhạy bén và tài hoa của thời đại. Trong quá trình sưu tầm, chỉnh lý lại những di cảo của ông, tôi đã được thấy nhiều bằng chứng của một thái độ lao động cực kỳ nghiêm cẩn".

Nhiều tấm phim, ông Kiên đã làm đi làm lại trong phòng tối tới dăm bức ảnh để tìm cho được điều mình muốn "nói" (có những công đoạn trong nhiếp ảnh hiện nay chỉ cần mấy phút hay một cú nhấn chuột, thì thời của ông, người ta phải "đánh vật" hàng mấy ngày). Những ảnh bị ông coi là "hỏng" khác biệt các bức được ông đóng triện nhiều khi chỉ là một sợi tóc mỏng manh, phải là người trong nghề và rất tinh tế mới có thể nhận ra.

"Lòng tự trọng nghề nghiệp của Nguyễn Duy Kiên thật đáng để chúng ta suy ngẫm - nhà nhiếp ảnh Hữu Bảo nhận xét - Nhiếp ảnh khác với nhiều nghệ thuật khác ở chỗ: Có kỹ thuật mà không có thẩm mỹ thì chỉ là thợ ảnh, có thẩm mỹ mà không có kỹ thuật thì cũng không thể thành một nhiếp ảnh gia được".

Ảnh Nguyễn Duy Kiên mang rất đậm một tư chất nghệ sĩ không biết đến sự ràng buộc của những thứ ngoài xúc cảm trước cái đẹp và niềm đam mê nghệ thuật. Vì đi đến cùng đam mê, Nguyễn Duy Kiên trở thành nhà nhiếp ảnh, chứ không chỉ là một "công tử nhà giàu chơi ảnh".