Bình đẳng giới - Việt Nam đã đi được bao xa?

Nhưng vậy vẫn chưa đủ. Việt Nam cần tiếp tục thực hiện, duy trì bền vững các chính sách, hướng đến ngày càng phát triển bình đẳng giới ra sao?

Nữ giới tham gia kinh tế, chính trị gia tăng

Ở Việt Nam, có thể thấy rõ được phụ nữ tham gia vào chính trị đã gia tăng. Theo thống kê tỉ lệ nữ đại biểu Quốc hội nhiệm kỳ khóa XV (2021 - 2026) là 30,26%, tăng 3,58% so với nhiệm kỳ trước đó khóa XIV. Những con số được ghi nhận là động lực để Việt Nam tiếp tục thực hiện các mục tiêu về bình đẳng giới, góp phần đạt được các mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030.

Về mặt kinh tế, theo nghiên cứu của TS Lưu Minh Đức, Học viện Chính sách và phát triển, vị trí của Việt Nam trên các bảng xếp hạng quốc tế về bình đẳng giới trong kinh tế cũng cho thấy những cải thiện về sự tham gia của phụ nữ vào nền kinh tế ở nước ta trong thời gian qua.

Ông Đức dẫn chứng báo cáo của Grant Thornton, một tổ chức nghiên cứu quốc tế có uy tín, tỉ lệ phụ nữ đứng đầu doanh nghiệp ở Việt Nam liên tục đứng trong top 10 của thế giới trong những năm gần đây. 

Nếu tính từ năm 2019, tỉ lệ phụ nữ đứng đầu doanh nghiệp ở Việt Nam là 37%, cao hơn nhiều so với mức trung bình của khu vực và thế giới, thì năm 2021, Việt Nam xếp thứ 3 trên thế giới và thứ 2 ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương (chỉ sau Philippines), đạt 39%. 

Năm 2023, Việt Nam đã đạt được tỉ lệ khá cao so với nhiều quốc gia khác về nữ giới giữ các vị trí lãnh đạo cấp cao tại doanh nghiệp (34%).

Theo báo cáo khoảng cách giới toàn cầu năm 2024 do Diễn đàn kinh tế thế giới công bố, chỉ số xếp hạng về bình đẳng giới của Việt Nam năm 2024 đứng thứ 72/146 quốc gia, tăng 11 bậc so với năm 2022.

Đặc biệt, cũng trong năm 2024 Hội đồng Kinh tế - xã hội Liên hợp quốc đã bầu Việt Nam vào Hội đồng chấp hành Cơ quan Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) nhiệm kỳ 2025 - 2027, khẳng định vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Nhiều chính sách thúc đẩy bình đẳng giới

Để đạt được những thành tựu ấy, nhiều năm qua Chính phủ đã có nhiều chính sách thúc đẩy bình đẳng giới. Trong đó phải kể đến Luật BHXH và Luật Lao động đã tạo ra các cơ chế hỗ trợ phụ nữ trong vai trò người mẹ, người lao động, bảo vệ quyền lợi của phụ nữ trong công việc và cuộc sống. 

Chính phủ cũng đã triển khai nhiều chương trình, đề án như đề án "Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp", "Bình đẳng giới trong các lĩnh vực kinh tế", tạo điều kiện cho phụ nữ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.

Một trong những chính sách quan trọng thể hiện sự quan tâm nhằm bảo vệ cho người phụ nữ là Luật Phòng chống bạo lực gia đình giúp bảo vệ phụ nữ khỏi bạo lực, tăng cường sự hỗ trợ từ xã hội đối với những nạn nhân của bạo lực gia đình. Chính sách này đã có tác động lớn đến việc cải thiện đời sống gia đình và giảm thiểu các vấn đề xã hội liên quan đến bạo lực giới.

Chính phủ cũng đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030, với mục tiêu cụ thể là tăng tỉ lệ nữ tham gia lãnh đạo ở các cấp, đảm bảo việc làm và thu nhập cho phụ nữ cũng như cải thiện điều kiện sống và làm việc của phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ ở các khu vực nông thôn, miền núi và dân tộc thiểu số.

Nhiều năm qua, đại diện UNICEF tại Việt Nam đều ghi nhận, đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam trong việc thúc đẩy bình đẳng giới qua chính sách và pháp luật.

Vẫn còn "trọng nam khinh nữ"

UNICEF khuyến nghị Việt Nam cần tiếp tục thực hiện các chính sách nâng cao bình đẳng giới, duy trì bền vững các chính sách trong thời gian tới.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS xã hội học Phạm Thị Thúy, giảng viên Học viện Chính trị khu vực II, cho rằng những năm gần đây bình đẳng giới ở Việt Nam đạt được thành tựu trong việc nâng cao vai trò, vị thế của người phụ nữ. Phụ nữ được phát huy vai trò ở mọi lĩnh vực trong gia đình và ngoài xã hội. Nhiều tấm gương phụ nữ thành công trong các lĩnh vực như kinh doanh, vị trí lãnh đạo, quản lý...

Mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận về công tác bình đẳng giới tại Việt Nam, tuy nhiên các chuyên gia cũng nhận định vẫn còn nhiều tồn tại. Theo bà Thúy, hiện nay bình đẳng giới ở Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn như tỉ lệ phụ nữ tham gia lãnh đạo đang cố gắng phấn đấu ở mức 30% nhưng nhiều nơi còn chưa đạt, do vậy phải nâng cao hơn nữa tỉ lệ này.

Bên cạnh đó hiện vẫn còn một bộ phận người dân có tư tưởng "trọng nam khinh nữ", ở cả khu vực nông thôn hoặc thành thị. Hiện cơ hội phát triển dành cho phụ nữ còn chưa nhiều, cơ hội học thêm để nâng cao trình độ gặp nhiều rào cản khách quan như thời gian mang thai và nuôi con khó tập trung cho sự nghiệp. 

Nếu xã hội không tạo cơ hội cho phụ nữ học tập và nâng cao trình độ của họ trong giai đoạn này họ sẽ lười kết hôn và sinh con, đây là bài toán chất lượng dân số phải ưu tiên giải quyết. Ngoài ra nguồn lực hỗ trợ phụ nữ hiện còn ít, chưa có chính sách để phụ nữ và trẻ em gái phát huy tốt vai trò của mình, họ cần được ưu tiên bù đắp do thực hiện thiên chức mang thai, sinh con...

Bà Thúy nhấn mạnh phụ nữ hiện đại cần phát huy được thế mạnh để "giải phóng bản thân", tự học tập nghiên cứu chuyên môn đến các kỹ năng trong cuộc sống, nhất là trong thời đại công nghệ, tận dụng trí tuệ nhân tạo để phát triển. 

"Bên cạnh việc khẳng định vị thế của mình trong xã hội, phụ nữ cũng đừng quên vai trò của mình, là người giữ ấm trong gia đình, sinh con và nuôi con tốt sẽ tạo ra nền tảng xã hội tương lai. Nếu phụ nữ phấn đấu cho sự nghiệp mà quên đi thiên chức làm mẹ thì cũng sẽ đánh mất vai trò của mình trong xã hội", TS Thúy nói.

Bất bình đẳng giới không còn biểu hiện bên ngoài nhưng vẫn tồn tại bên trong

Theo TS Phạm Quốc Lộc, tuy xã hội hiện nay có sự tiến bộ trong vấn đề bất bình đẳng giới, nhưng điều đó không hoàn toàn là tuyệt đối. Định kiến vẫn tồn tại trong thế giới quan của con người, chỉ là họ không biểu hiện rõ ràng ra bên ngoài.