29/12/2024 10:55 GMT+7

2024 dường như là năm của chia ly

HIỀN TRANG

Leonard Cohen từng kể bị danh ca nhạc đồng quê Kris Kristofferson tố ăn cắp một đoạn của ca khúc Bird on a wire từ một nhạc sĩ ở Nashville.

Kris còn mỉa mai rằng khi nào mình chết, bia mộ mình sẽ khắc mấy dòng đầu của bài hát đó: "Như chú chim trên dây điện/ Như kẻ say xỉn trong dàn hợp ca đêm/ Tôi đã cố hết mình để tự do tự tại". Leonard Cohen mất 5 năm trước.

Năm nay, Kris cũng qua đời. Mọi tranh chấp hơn thua cũng lùi vào cõi không.

Cố hết mình để tự do tự tại

Là một trong những nghệ sĩ đồng quê tiên phong thoát khỏi "hệ tư tưởng" nhạc đồng quê vùng Nashville, Kris mang đến một thứ nhạc đồng quê thô ráp, luôn ngập tràn những cơn đau đầu, những cơn váng vất sau trận say đêm trước, những đêm khó ngủ, những ngày lộn xộn...

Sau rốt, dù vô tình hay cố ý thì cả cuộc đời mình Kris cũng đã sống như câu hát mà ông mỉa mai của Cohen: "cố hết mình để tự do tự tại". Hoặc có lẽ những nghệ sĩ lớn dù ghét nhau đến mấy thì họ cũng gần nhau hơn là xa nhau.

Vĩnh biệt huyền thoại nhạc đồng quê Kris Kristofferson ĐỌC NGAY

Sự ra đi đồng loạt của họ khiến ta đột nhiên nhận ra những con người theo đuổi những thứ âm nhạc khác xa nhau, chẳng chút liên quan gì, hóa ra đều thuộc cùng một thế hệ cả, và có lẽ cũng có những kinh nghiệm chung về lịch sử.

Chẳng hạn, nhạc trưởng Seiji Ozawa chỉ hơn Kris 1 tuổi.

Một người sinh ra ở Thẩm Dương (Trung Quốc), một người sinh ra ở Texas (Mỹ). Âm nhạc của họ không thể khác hơn. Nhưng đâu đó họ vẫn gặp nhau ở tinh thần tự do, làm những thứ không ai làm.

Ozawa là một trong những người châu Á đầu tiên được nhận diện trong nhạc cổ điển, một người da vàng đầu tiên có thể cạnh tranh trình diễn Tchaikovsky hay Beethoven - thứ âm nhạc vốn mang tâm hồn phương Tây.

Ozawa thổi phương Đông vào đó, chú trọng những xử lý vi tế thay vì tính hào hùng, chọn phong cách dẫn dắt tối giản thay vì tạo kịch tính.

Lần cuối dạo bước khu vườn xúc cảm

Hay một trường hợp bạn đồng trang lứa khác: nữ danh ca Françoise Hardy và nghệ sĩ dương cầm Maurizio Pollini. Thật khó tưởng tượng họ đều do một châu Âu sản sinh ra trong cùng một thời điểm.

Nếu như danh ca Pháp là hiện thân của cuộc đời hào hứng, của niềm vui sống vô tư, của những người trẻ tuổi nghêu ngao hát ngay cả khi lời ca không có nghĩa (bà dẫn đầu phong trào yeye); thì dương cầm thủ Ba Lan lại là hiện thân của nội tâm lớp lớp, của trí tuệ trùng trùng, của sự kiệm ngôn, của kỷ luật và thậm chí là khổ hạnh.

Nhạc cổ điển và những cuộc hồng tang ĐỌC NGAY

Pollini mất tháng 2, đến tháng 10 thì đĩa ghi âm cuối cùng của ông và con trai Daniele Pollini phát hành, chỉ toàn các bản nhạc của Schubert.

Trong số đó, ông chơi Moments Musicaux, những tiểu phẩm cho piano mà Schubert sáng tác vào những năm sắp lìa xa trần thế.

Những giai điệu đẹp, nên thơ (như vẫn luôn vậy) trôi chảy giữa mọi cung bậc xúc cảm: niềm vui, nỗi buồn, sự bình yên, lòng khao khát, sự mộng mơ, cả những cơn bão lòng.

Nhưng mọi sắc thái ấy đều diễn ra thong dong, như thể người nghệ sĩ một lần nhìn lại mọi rung động ta đã thấy trong đời, lần cuối dạo bước khu vườn xúc cảm.

Với Hardy, album cuối Personne d'autre (2018) cũng có vẻ trầm mặc hơn, suy nghiệm hơn, niềm vui sống vô điều kiện đã được thay bằng một nội lực lớn lao chỉ có thể thấy ở một người cao tuổi, đã trải qua hết, đã trông thấy hết.

Và chắc chúng ta cũng không thường nghĩ đến việc nhạc sĩ Pháp Charles Dumont cùng nhà sản xuất người Mỹ Quincy Jones đâu đó cũng đồng trang lứa, chỉ hơn kém nhau 4 tuổi mà thôi.

Âm nhạc của Quincy Jones phóng khoáng, phá đổ mọi ranh giới giữa các thể loại, mở đường cho những thử nghiệm mới; trong khi đó, âm nhạc của Charles Dumont là những bản ballad mang di sản lãng mạn cổ điển của nước Pháp, là sự nối dài của ký ức, của quá khứ.

Có gì đó hơi kỳ lạ khi nghĩ về việc bản Non, je ne regrette rien mà Dumont sáng tác và được huyền thoại hóa qua tiếng hát của Édith Piaf lại ra đời cùng thời kỳ với những đĩa nhạc bossa nova của Quincy Jones.

Thế mà, với tất cả những khác biệt ấy, họ giờ đây đều lầu lượt đi về bên kia thế giới. Không biết họ có tụ tập thành bàn tròn thảo luận về thế nào mới là âm nhạc đích thực?

Dù sao đi nữa, họ đã đều gặp nhau ở hai sự thật: một là sự hữu tử của con người, và hai là sự bất tử của âm nhạc.

Quincy Jones và 33.000 ngày dùng đến rách bươm cuộc sống

Ai có thể lên báo thẳng thừng gọi The Beatles là 'những nghệ sĩ âm nhạc tệ nhất thế giới'? Có lẽ người có thể nói lời như vậy mà không lo nhận bão phẫn nộ trên đời duy nhất có Quincy Jones.