Cựu Tổng bí thư Liên Xô Mikhail Gorbachev - Ảnh: AFP
Tháng 11-2019 đánh dấu tròn 30 năm ngày Bức tường Berlin - biểu tượng nổi tiếng của Chiến tranh lạnh - sụp đổ.
Sự kiện này đã thay đổi châu Âu ra sao, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô phản ứng thế nào trong buổi sáng hôm sau... được kể lại trong cuộc phỏng vấn của báo Izvestia với cựu TBT Liên Xô Mikhail Gorbachev. Tuổi Trẻ Online xin lược dịch cuộc trò chuyện này.
Năm nay kỷ niệm 30 năm ngày Bức tường Berlin sụp đổ. Sự kiện này có bất ngờ đối với ông? Ông nghe tin về những gì xảy ra ở Đông và Tây Đức từ đâu? Các bộ trưởng và cố vấn có khuyên ông dùng vũ lực?
- Ông Gorbachev: Không, sự kiện đó không bất ngờ. Tất nhiên, chúng tôi không phải nhà ngoại cảm để đoán được bức tường đã tồn tại 28 năm sẽ biến mất vào cái ngày đó, theo cách đó.
Trước ngày 9-11, ở Đông Đức đã diễn ra biểu tình quy mô lớn trong nhiều tháng liền... Việc nước Đức đi đến thống nhất chỉ là một phần của tiến trình toàn diện kết thúc Chiến tranh lạnh - một sự kiện thay đổi không chỉ đời sống ở châu Âu mà còn cả thế giới.
Điều mà chúng tôi và các đồng nghiệp phương Tây không trông đợi, đó là lịch sử tự nó thúc đẩy quá nhanh. Chính người Đức cũng bất ngờ.
Mùa hè năm 1989, khi tôi đi công du Tây Đức, nhà báo hỏi tôi và Thủ tướng Helmut Kohl: "Hai ông có thảo luận khả năng thống nhất nước Đức?". Chúng tôi đồng trả lời: "Có, chúng tôi có bàn, nhưng đây là chuyện của tương lai xa".
Vậy nhưng đến tháng 11 năm đó, Bức tường Berlin đã sụp đổ, và gần một năm sau, vào tháng 10-1990 nước Đức chính thức thống nhất.
Tôi được nghe báo cáo chi tiết trong buổi sáng tiếp theo (10-11). Chúng tôi triệu tập cuộc họp khẩn Bộ Chính trị, mọi người lắng nghe và thảo luận. Có một điều rõ ràng, chúng tôi không thể đứng ngoài cuộc, cần phải liên lạc ngay với lãnh đạo Đông và Tây Đức và hành động theo tình hình.
Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô thống nhất loại trừ mọi phương án dùng vũ lực. Cần phải nói thêm là từ ngày tôi được bầu giữ chức Tổng Bí thư, tôi tự hứa với lòng sẽ không bao giờ dùng vũ lực trong chính trị.
Bức tường Berlin thời còn chia cắt Đông - Tây Đức - Ảnh: TASS
Bức tường Berlin sụp đổ - đây là chiến thắng hay thất bại của chính sách cải cách Perestroika do ông đề xướng? Ảnh hưởng của sự kiện này với nền chính trị thế giới ra sao, theo ý ông?
- Tôi phản đối mọi bức tường. Bức tường chia cắt không chỉ Berlin, không chỉ nước Đức, mà còn cả châu Âu và thế giới. Đây là biểu tượng của "bức màn sắt", của Chiến tranh lạnh.
Nó được dựng lên năm 1961, vào thời điểm căng thẳng nhất của Chiến tranh lạnh, và đã gây ra một cuộc khủng hoảng quốc tế nghiêm trọng. Ở Berlin, xe tăng Liên Xô và Mỹ chỉa súng vào nhau ngay trạm kiểm soát...
Từ ngày đầu của Perestroika, trong cuộc gặp với lãnh đạo các nước đồng minh tôi nói với họ: Không ai cần phải tuân lệnh ai, chúng ta là đồng chí và đối tác, mỗi người tự đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm trước dân tộc.
Có lẽ khi đó không phải ai cũng tin lời tôi, nhưng nguyên tắc đó chưa khi nào bị phá vỡ. Bức tường Berlin sụp đổ là một bước đi lớn trên con đường dẫn đến tự do. Theo nghĩa này, Perestroika là một thắng lợi.
Bàn về ngày nay, những xu hướng nào trong chính trị thế giới là nguy hiểm nhất, theo ông?
- Trong tất cả xu hướng tôi nhận thấy 2 thứ nguy hiểm nhất: Thái độ coi thường luật pháp quốc tế và quân sự hóa trong chính trị thế giới.
Điều cơ bản: mọi tranh cãi và xung đột giữa các nước phải được giải quyết trong hòa bình, sau bàn đàm phán. Còn trên thực tế? Tối hậu thư, quấy rối, can thiệp quân sự... Tất cả những điều này đi ngược lại tinh thần Liên Hiệp Quốc, phá hủy mọi cơ chế quốc tế.
Người dân Tây Đức ăn mừng trên bức tường ngày 12-11-1989 - Ảnh: TIME
Cách đây không lâu, ông kêu gọi các ứng viên giải Nobel khẩn cầu lãnh đạo các cường quốc hạt nhân xác nhận quyết tâm không để xảy ra chiến tranh và quay lại bàn đàm phán cắt giảm vũ khí. Ông cho rằng chiến tranh hạt nhân có thể xảy ra?
- Tôi cho rằng chiến tranh hạt nhân là điều không thể chấp nhận, chỉ có kẻ điên mới đi phát động nó. Thậm chí trong thời gian huấn luyện bắt buộc dành cho nguyên thủ quốc gia, tôi chưa từng chạm vào nút bấm hạt nhân.
Nhưng ngày nào vũ khí hạt nhân còn tồn tại, khả năng chiến tranh không thể loại trừ. Sự tình cờ, lỗi kỹ thuật, lỗi con người... ai biết được chuyện gì có thể xảy ra.
Tôi đọc báo thấy vài ông chuyên gia của chúng ta ca ngợi vũ khí hạt nhân, rằng nó cứu thế giới khỏi chiến tranh. Tôi trả lời: và nó cũng từng suýt hủy diệt thế giới.
Ý tôi nói đến cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962. Khi đó ngàn cân treo trên sợi tóc, không ai được quên điều đó!
Ông có trao đổi với Tổng thống Vladimir Putin những năm gần đây? Các nhà lãnh đạo thế giới có xin lời khuyên từ ông không?
- Các nhà lãnh đạo thế giới hiện nay gánh trên vai một trách nhiệm khổng lồ. Tôi nói thẳng, giai đoạn hiện nay hết sức báo động. Đây là một gánh nặng lớn, cả về mặt con người lẫn tâm lý.
Tôi biết điều đó từ kinh nghiệm cá nhân.
Tôi không phải là ông cố vấn, chỉ thỉnh thoảng tôi mới viết cho các nhà lãnh đạo bức thư ngắn. Cách đây không lâu tôi đã gửi cho ông Vladimir Putin và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay